1644-1737 yıllarında yaşayan ve kendine has buluşlarıyla kemana çağdaş formunu veren Stradivari, İtalya’da bugünlerde yine gündemde.
Tarihten bugüne dünyanın değerli el üretimi yaylı çalgılar üretim merkezi olan Cremona‘ya bu kimliği kazandıran ustalardan biri olan Stradivari’nin birinci enstrümanlarını ürettiği Corso Garibaldi Caddesi‘ndeki meskeni, tekrar keman tınılarının yükseldiği hem atölye hem de kültür merkezi olarak 4 Temmuz’da kapılarını açtı.
Cremona Belediyesi ve Stradivari Konutu Vakfının teşebbüsleriyle restore edilen ve içerisinde kurulacak atölyenin yanı sıra keman üretimi ve Stradivari’nin hayatına dair bilgi veren içeriklerden oluşan kültür merkezinin, Cremona’ya gelenlerin uğrak noktası olması bekleniyor.
Stradivari Konutu projesini hayata geçiren kişi ise kendisi de bedeli milyonlarca avro ile söz edilen 1720 üretimi bir Stradivari keman sahibi olan İtalyan-İsviçreli keman virtüözü 47 yaşındaki Fabrizio Von Arx.
Von Arx, Stradivari’nin 1667-1680’de birinci eşi Francesca Ferraboschi ile yaşadığı, bugün kültür merkezine dönüştürülen tarihi konutta projenin hayata geçiş kademelerini anlattı.
Müzisyenlerin kısaca “Strad” olarak andıkları Stradivari üretimi kemanını gösteren Von Arx, “Bütün bu proje bu kemanla doğdu. 2020 yılında bu kemanın 300’üncü doğum günüydü. Ben de bu özel yıl hasebiyle bir doğum günü ikramı olarak ona doğduğu topraklara yönelik bir seyahat yapmak istedim. Cenevre’de yaşıyorum ve onu memleketi Cremona’ya geri getirmek istedim” dedi.
Pandemi devrinde Alpleri aşarak şiddetli bir seyahatin akabinde Cremona’ya ulaştığını aktaran Von Arx, “Keman Müzesi Küratörü Fausto Cacciatori’ye Stradivari’nin konutunu görüp göremeyeceğimizi sordum. Terk edilmiş bu konutun önüne geldik. Buranın müzikal bir gayesi yoktu. Belediye bu yerin Stradivari’nin konutu olduğunun anlaşılması için ustanın bir heykelini koyup, bir de tabela yerleştirmiş. Lakin biraz bakımsız durumdaydı” diye konuştu.
Von Arx, ünlü ustanın ayakta kalan tek konutunu bu formda görmenin kendisini etkilediğini belirterek “Tüm bu hislerle Cenevre’ye döndüğümüzde, kendimize onu neden geri almayalım, neden hak ettiği müzikal ve sanatsal ışığa geri kavuşturmayalım diye sorduk. Böylelikle yaklaşık bir yıl süren sanatsal değerlendirmelerin akabinde Stradivari Konutu Vakfı’nı kurduk. Burayı restore ettik, tekrar yapılandırdık, yapıyı güçlendirdik, müdafaaya aldık ve bu kültür merkezini yarattık” sözlerini kullandı.
Stradivari’nin Cremona’da bir meskeninin daha olduğunu fakat bunun daha sonra yıkıldığını söz eden Von Arx, “O konutun de birebir buraya emsal özellikleri vardı. Buradaki üzere merkez bir avlusu ve açık bir çatı katı vardı. Açık çatı katı olması, cilaladığı kemanlarının gün batımı ışığında renkli kimliğini bulacak halde kuruması için asmasına yarıyordu” dedi.
Von Arx, oluşturdukları bu merkezin emelinin ne olduğu sorusuna da “Bu vakfın da maksadı tam olarak, yeni fikirler vermek ve yaratıcılığı teşvik etmek için hem keman yapımcılarını hem de müzisyenleri burada bir ortaya getirerek bu ortak alana ve sanatsal alışverişe geri dönüşü sağlamak” cevabını verdi.
BİR “STRAD” İLE ÇALMAK NASIL BİR HİS?
Elinde tuttuğu 300 yıllık “Strad” kemanı birinci defa bir kayıt hasebiyle Londra merkezli Memleketler arası Keman Topluluğunun aracılığıyla bir müddetliğine aldığını, daha sonra İsviçreli bir sponsor aracılığıyla 2017’de satın aldıklarını anlatan Von Arx, şunları kaydetti:
“Duyguların dışında büyülü bir şey, inanılmaz. O periyot Cremona ekolünden çıkan bu enstrümanlar adeta bedeninizin bir kesimi üzere oluyor ve birlikte titreşime geçiyorlar. Küçük yaşlardan itibaren biz kemancılar, yaşa kıyasla her vakit çok kıymetli bir kemana sahip olmaya alıştık. 5 yaşında başladım, 10 yaşında esasen çok bedelli bir kemanım vardı, 14 yaşında da çok fakat çok pahalı bir kemanım vardı. Hasebiyle bu türlü bir alışkanlığımız var, bu kusursuz bir his.”
STRADİVARİ’NİN USTASINDAN FARKI
Stradivari’nin ustası Amati’ye nazaran keman üretimine getirdiği farklılıklar sorulan Von Arx, şu karşılığı verdi:
“Amati’nin enstrümanları daha küçük formda enstrümanlardı. Onlar tam da o devrin tipik Barok estetiğine uygun parlak virtüözleri için yapılmış enstrümanlardı. Stradivari, ne yaptı? Bundan pek mutlu değildi ve tatmin olmamıştı. Daha kıvrımlı bir form istiyordu. Ustasının kemanları üzerine 30 yıllık bir çalışmanın akabinde birinci kemanlarını tam da bu konutta yaptı ki burada kemanın sınırlarını, köprüsünü güçlendirmek, sağlamlaştırmak istiyordu. Daha sonra kendisinin altın çağında, 60’lı yaşlarında gövdeyi daha büyük yapmaya başlayarak, onun uzunluğunu uzatarak, diğer bir form verdi. Bu form, virtüözlük ve icra edilebilirlik ortasındaki gerçek dengeyi bulur ve bu istikrar, 16, 17, 18. yüzyıla ya da çağdaş bir yapıtı yorumlayabilecek üniversal bir tınıya sahip olmanızı sağlar.”
ANTONIO STRADIVARI KİMDİR?
1644’te dünyaya gelen Cremonalı “Antonius Stradivarius” olarak da tanınan Antonio Stradivari, ustası Nicola Amati’den öğrendiği keman imalini kendine has buluş ve tekniklerle geliştirerek fark yaratan ve kemana bugünkü formunu veren kişi olmasıyla biliniyor.
Stradivari’nin, kemanın gövdesini uzatıp, yapısını daha kıvrımlı ve “F” deliklerinin daha bariz hale getirmesinin yanı sıra üzerindeki tel sayısını 4’e çıkararak tınlamaları güçlendirecek ve müzikal ahenge daha güçlü dayanak verecek kimi kritik dokunuşlar yaptığı lisana getiriliyor.
“Strad” kemanlarının cilasının inceliğiyle muadillerinden ayrıldığı belirtiliyor.
300 yılı aşkın müddettir kullanımda olan Stradivari kemanlarının pahaları milyon avrolarla tabir ediliyor.
Stradivari’nin keman dışında, viyola, viyolonsel üzere yaylı enstrümanlar da olmak üzere 93 yıllık hayatında 1000’den fazla enstrüman ürettiği, bunlardan 650 kadarının bugüne kadar ulaştığı belirtiliyor.
