Türk cazının birinci bayan seslerinden biri olan Ayten Alpman vefat edeli 11 yıl oldu. Devlet Tiyatroları müfettişi Fahrettin Alpman’ın kızı Ayten Alpman, 10 Ekim 1929’da, İstanbul’da dünyaya geldi. Kendisi küçükken, anne-babası ayrılan sanatçı, Nişantaşı Kız Lisesi’nde öğrenciyken tanıştığı İlham Gencer sayesinde müziğe ilgi duydu.
Önce İngilizce müzikler söyleyen Alpman, üvey babasının işi sebebiyle gittikleri Malatya’da bir ay kaldıktan sonra, İstanbul’da yaşayan anneannesinin yanına taşındı.
Sanatçı, müziğe ilgisi nedeniyle dersleri berbata gidince, Erenköy Kız Lisesi’ne devam etti. Liseden mezun olduktan sonra İlham Gencer’in solistlik teklifiyle İstanbul Radyosu’nda program yapmaya başladı.
ARİF MARDİN’İN YÖNLENDİRMESİYLE CAZ MÜZİKLERİ SÖYLEDİ
Radyoda birinci sefer ‘You Are Always In My Heart’ isimli parçayı seslendiren Alpman, verdiği bir röportajda, o günleri şöyle anlatmıştı:
“İlham’la bağımız hiç kopmamıştı. O sıralarda, 1949’da İstanbul Radyosu açıldı. İlham geldi, ‘Radyoda bize 15 dakika verdiler. Her çarşamba iki modül çalacağız. İki modül da sen söyleyeceksin.’ dedi. Apar topar radyo programlarına başladık. Derken gençliğin sevgilisi olduk mu? O sıralar İstanbul’da hiç Türk müzikçi yok. Birinci bayan müzikçi Sevinç Tevs’di. Ona çok özeniyordum. Arttan Rüçhan Çamay çıktı. Ben üçüncüyüm.”
Ayten Alpman, sahneye birinci defa Taksim Belediye Gazinosu’nda düzenlenen bir tıp balosunda çıktı.
Arif Mardin’in yönlendirmesiyle caz müzikleri söyleyen sanatçı, profesyonel sahne çalışmasına ise 1952’de Yeşilköy Deniz Park Oteli’nde başladı, 3 ay sonra Kervansaray Gece Kulübü’ne geçti.
Sanatçının, 1953’te evlendiği ve 7 yıl evli kaldığı İlham Gencer’den Ayşe ve İlhan isimli iki çocuğu oldu.
Alpman, eşinin Çatı Gece Kulübü’nü kurmasının akabinde orada sahne almaya başladı.
İSVEÇ’TE ÜÇ YIL MÜZİK SÖYLEDİ
İlk plağı “Sayanora / Passion Flower”ı 1959’da yayınlayan Alpman, 1960’ta İlham Gencer’den ayrıldı.
Müziğe İsmet Sıral Orkestrası ile devam eden sanatçı, 1963’te gittiği İsveç’te iki yıl Sıral ile bir yıl da diğer bir caz orkestrasıyla sahne aldı.
Ayten Alpman Türkiye’ye döndüğünde, caz yerine yabancı müziklere Türkçe kelamlı uyarlama modası başlamıştı. Caz müzikleri söylemeyi bir müddet daha sürdürse de Türkiye’de aranjman uyarlamalarının öncüsü Fecri Ebcioğlu’nun ısrarıyla bu furyaya uyan sanatçı, uyarlama yapıtların yer aldığı “İnan Bana/Ayrıldık Yalnızım” isimli 45’lik plağı 1967’de müzikseverlerle buluşturdu.
Sezen Cumhur Önal ile birkaç 45’lik yapan Alpman’ın Ebcioğlu ile yaptığı “Sensiz Olmam” müziği büyük ilgi gördü.
Sözlerini Fikret Şeneş’in yazdığı, Alpman’ın 1972’de seslendirdiği “Bir Diğerdir Benim Memleketim” plağı ilgi görmedi. Lakin müzik, 1974’teki Kıbrıs Çıkartması’nda TRT’de çok sık çalınınca, yine 45’lik olarak piyasaya sürüldü ve büyük satış sayılarına ulaştı.
Mireille Mathieu’nun Fransızca seslendirdiği eser, Alpman’la özdeşleşti.
İKİ SİNEMADA ROL ALDI
Ünlü sanatçı, 1953’te “Aşk Izdırabtır” ve 1974’te “Tek Başına” isimli sinemalarda rol aldı, “İstersen”, “Sensiz Olmam”, “Tek Başına”, “Yanımda Olsan”, “Ben Varım”, “Ben Böyleyim” ve “Yaz Yağmuru” isimli müziklere imza attı.
İki uzunçalar (longplay) da yapan Alpman, son profesyonel sahne çalışmasını 1990’da İstanbul Yeniköy Bilsak Kulübü’nde gerçekleştirdi.
Ayten Alpman, müziği bıraktıktan sonra verdiği bir röportajda şunları kaydetmişti:
“65 yaşındayım, son beş yıldır konser hariç hiç müzik söylemedim. Tüm hayatım müzikle iç içe geçti. Lakin ben hala kim olduğuma karar veremedim. Niçin bu dünyaya geldim, ne yapıyorum hala tam olarak bilemiyorum. Müzik nedir diye soruyorsunuz. Bakın bunun yanıtını vermek çok sıkıntı. Müzik insanın hayatı, hayatı, velhasıl her şeyidir. Müziksiz bir hayat olmaz, mutsuz da memnun da olsam müzik dinlerim. Yemek içmek ne ise müzik de o işte. Bitmeyecek bir muhtaçlık, ömrün sürmesi için gereken bir şey.
Caz nedir diye soruyorsunuz, caz benim 40 yılımı verip de hala anlayamadığım bir müziktir. İnsanların beni aptal sanmasını istemiyorum. Ancak cazı sökmek ve içine girebilmek, nitekim zordur. Dinlerken bir şeyler anlarsın lakin çalan ile konuşunca farklı şeyler sana söyleyebilir. Cazın hikayelerini anlamak zordur.”
AKCİĞER YETMEZLİĞİNDEN HAYATINI KAYBETTİ
İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) 2007’de düzenlenen İstanbul Caz Şenliği’nde “Yaşam Uzunluğu Muvaffakiyet Ödülü” verdiği sanatçı, akciğer yetmezliği nedeniyle 20 Nisan 2012’de 83 yaşında vefat etti.
Ayten Alpman’ın albümlerinden kimileri şunlar:
“İnan Bana/Ayrıldık Yalnızım” (1967), “Seni Unutmak Senden Kaçmak İstiyorum/Kim Demiş Aşk Palavradır Diye” (1967), “Bu Sana Son Seslenişim/Sevmedim Hayatı” (1967), “Sensiz Olamam/Aynalar Aynalar” (1970), “Bir Diğerdir Benim Memleketim/Yaşamak İçin” (1971), Memleketim/Unutsana” (1973), “Ben Yürürüm Yana Yana/Iraktır Yolların” (1974), “Ben Böyleyim” (1976), “Son Bir Defa/Neden Güya Bu Dünya Dar Geliyor İnsana” (1977), “Eski 45’likler” (1999), “Bir Oburdur Ayten Alpman” (2007).
