Sonik patlama, bir obje havada ses suratından daha süratli hareket ettiğinde oluşan şok dalgalarıyla ilişkilendirilen sestir. Sonik patlamalar, insan kulağına bir patlama ya da gök gürlemesi üzere gelen, muazzam ölçülerde ses gücü üretir. Ateşlenen bir merminin patlama küçük sonik patlamalar olarak sayılabilir.
SONİK PATLAMA NEDEN OLUR?
Sonik patlama, ses dalgalarını oluşturan kaynağın ses suratında yahut ses suratından daha süratli hareket etmesinin bir sonucudur.
Sonik patlamayı anlamak için öncelikle Doppler olayına değinmemiz gerekecek. Doppler olayı kısaca dalga kaynağının hareket etmesi nedeniyle, bir gözlemciye nazaran dalga uzunluğunun uzaması yahut kısalmasıdır. Örneğin bize yanlışsız gelen bir ambulansın yaydığı sesin dalga uzunluğu kısalırken bizden uzaklaşan ambulanstan
gelen sesin dalga uzunluğu uzar. Bunun sonucunda ambulans sirenini farklı tonlarda duyarız. Uçakların neden olduğu sonik patlama da
Doppler olayıyla yakından bağlıdır. Örneğin ses suratının altında hareket eden bir uçak (I) ses dalgalarının ön tarafta sıkışmasına neden olur. Uçak ses suratına ulaştığında (II) ise ses dalgaları ses duvarını geçemedikleri için üst üste gelerek birikmeye başlar. Böylelikle yüksek güçlü bir dalga meydana gelir. Ses suratının aşılması durumunda (III) ise ses dalgaları bir koni biçiminde yayılır buna Mach konisi denir. Ses suratına verilen isim 1 Mach’tır. Ses suratında yahut üstünde hareket edilmesinin
sonucunda sıkışan ses dalgaları uçağın ardında bir bulut üzere gözüken yüksek basınç alanını oluşturur, bu da gözlemciler tarafından sonik
patlama olarak duyulur. Sonik patlama etrafa ziyan verebilecek kadar güçlü ve çok gürültülüdür.
Süpersonik yani ses hızınını geçebilen birinci yolcu uçakları 1960’ların sonlarına gerçek ortaya çıkan Tupolev Tu-144 ve Concorde’dur. Her ne kadar bu uçaklar günümüzde hizmet vermese de yakın gelecekte süpersonik süratlerde seyahat yapmak tekrar mümkün olacak üzere görünüyor. NASA 2020’ye kadar daha az gürültü çıkaran ve daha az
yakıt harcayan X-Plane ismini verdiği süpersonik uçakları uçuşa hazır hale getirmeyi hedefliyor.
