Deniz Berktay Kiev’den yazıyor…
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısının başladığı 2022 Şubat ve Mart aylarında NTV’yi takip edenler, benim o periyotta gelişmeleri an be an Kiev’den aktardığımı hatırlayacaktır (sosyal medyada o devirde benden, “NTV’nin dakika başı ekrana çıkardığı saçsız arkadaş” diye bahsediliyordu). Çabucak söyleyeyim, ben, savaş muhabiri değilim: Yalnızca, yaşadığı yer savaşın ortasında kalmış bir gazeteciyim. Ruslar’ın Kiev’i üç taraftan kuşatmasına karşın, üç hafta Kiev’de kalmış, ama kuşatmanın tamamlanması tehlikesi ortaya çıkınca, yirmi günlüğüne Ukrayna’nın Vinnitsa kentine geçmiş ve tehlikenin kısmen geçtiğini görünce, Kiev’e dönüvermiştim. O vakitten beridir de, Kiev’den pek çıkmadım.
Geçenlerde, savaşın başlamasıyla birlikte Kiev’den ayrılmış lakin artık Kiev’e dönmüş bir Türk arkadaşımla konuşuyorduk. Sirenlerin çalması ve gece uzaktan uzağa patlamaların duyulması, onu korkutmuş. Kiev’de durumun olağandışı olduğunu söylüyor.
KİEV’DE SAVAŞIN BİRİNCİ GÜNLERİ
Oysa ki bu arkadaşım, savaşın birinci günlerinde Kiev’in nasıl hayalet kente döndüğünü, süpermarketlerde rafların boşalmaya başladığını görmemişti. Kiev’de sokaklarda adım başı kurulan barikatlar nedeniyle bazen beş kilometrelik bir yerin arabayla bir saatte kat edilebildiği, metroların sığınak olarak kullanıldığı, metroda trenlerin anca muhakkak istasyonlar ortasında ve ağır ağır, adeta nostalji treni üzere işlediği vakitlere da denk gelmemişti. Günde on iki saatlik bazen bir buçuk günlük sokağa çıkma yasaklarının olduğu, geceleri Rus sabotaj timleriyle Ukrayna güvenlik güçleri ortasında çatışmaların olduğu, sokaklardan daima makineli tüfek seslerinin geldiği periyotları bilmiyordu. Gece-gündüz meskenlerde camların top patlamalarıyla zangırdadığı, top seslerinin giderek yaklaştığı periyotlar de ona yabancıydı. Ruslar’ın geçen sonbahardan itibaren Kiev’de altyapı tesislerine yönelik ağır füze akınları sonucunda elektriklerin kesildiği, telefonların çalışmadığı günlere de denk gelmemişti. Hal böyleyken, siren seslerinin ve havada birkaç füzenin imha edilmesinin onu neden ürküttüğünü birinci başta anlamakta zorlandım.
Mesele, şurada: Kiev’de savaşın en ağır periyodunu yaşamamış ve burasını en son bir buçuk-iki yıl evvel görmüş olanlar için, burası, gerilim dolu bir yer. Bu şahıslar, buradaki savaş atmosferini daha kolay fark ediyor. Kiev’in hayalet kente döndüğü günleri yaşayan benim gibilerse, Kiev’de savaş öncesindeki hayatı neredeyse unuttuğu için, şimdiki Kiev’i, geçen yılki Kiev’le kıyaslıyor. Bu türlü olunca, bir göl başında piknik yaparken, ağaçların ortasından tank çıkmasından telaş etmeden yiyip içmek, ırmağa yüzmeye gittiğinde ateşe maruz kalmayacağını bilmeden suya dalabilmek, büyük memnunluk.
KİEV’DE YENİ NORMAL
Aslında, Kiev’de hayat, geçen yıla nazaran, olağana döndü. Ama bu olağan, tıpkı koronavirüs salgını vaktinde söylendiği üzere, aslında bir “yeni normal”. Geçen yıl bu sıralar, cümbüş aktiflikleri düzenlemek, ayıp kabul ediliyordu: Zira ülke, savaştaydı. Artık de ülke savaşta, ama savaştan direkt etkilenmeyen yerlerde hayatın bir formda devam etmesi, olağan karşılanıyor, hatta, halkın moralinin yüksek olması gerektiği düşünülerek, teşvik ediliyor. Bir aktifliğe gittiğinizde, savaşın olduğunu unutuveriyorsunuz. Lakin konserin ortasında sirenler çalıp da “herkes sığınaklara” anonsunu duymak, size, savaşın devam ettiğini hatırlatıyor. Kent nüfusu, neredeyse, savaş öncesindeki haline döndü. Lakin insanların birçok, o beşerler değil: Kiev’den Avrupa’ya göç edenlerin yerine, Rus işgalindeki yahut ateş sınırındaki bölgelerden buraya göç edenler gelmiş. Orta seviyede bir restorana gidip de hizmet dalıyla hiç alakası olmayan işçiyle karşılaştığınızda anlıyorsunuz ki, buradaki bayan işçi bir yerlere göç etmiş, erkek işçi ise, askere alınmış.
Kiev’in ana caddesi evvelden, Türkler’den geçilmezdi. Şimdiyse, savaşın sürdüğü, uçak seferlerinin yapılmadığı, Kiev’e ya uçakla Moldova üzerinden ya da otuz saatlik kara seyahatiyle Bulgaristan ve Romanya üzerinden gelinen, hepsinden kıymetlisi, burada işi olmayanın Ukrayna’ya alınmadığı (yani, turist olarak gelemediği) koşullarda, Türk turist görmek de, mümkün değil. Ukrayna’da evvelden yerleşik durumda 20 bin Türk var iken, artık lakin bin Türk vatandaşı var.
Eskiden, hizmet dalında bayanların hâkim olmasının da tesiriyle, sokakta çoğunlukla bayanları görürdünüz. Bu durum, Ukrayna’da nüfusun yüzde 80’ini bayanların oluşturduğu biçiminde asparagas haberlere neden olurdu. Şimdiyse, pek çok bayanın yurtdışına göç ettiği, buna karşılık 18-60 yaş ortası erkeklerin yurtdışına çıkmasına müsaade verilmeyen kurallarda, bu görünüm değişti.
Savaşın burada neleri değiştirdiğini, yeri geldikçe yazacağım. Lakin en değerli isteğim, savaşın bir an evvel sona ermesi.
