Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürü Banu Aslan, 2022 yılı prestijiyle bina kimlik dokümanı olan tüm yapılara 5 yılda bir kontrol zorunluluğunun getirildiğini belirterek “Artık ‘Kolon kesti, balkonu salona kattı, bodrumda perdeyi deldi, orayı pencere açıp konuta çevirdi, üstüne kaçak kat attı.’ üzere hiçbir istismar yapılamayacak.” dedi.
Kahramanmaraş Merkezli Sarsıntıların Sonuçlarının Bütün Taraflarıyla Araştırılması, Sarsıntıya Dirençli Yapı Stokunun Oluşturulması ve Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Aktifliğinin Artırılması İçin Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Maksadıyla Kurulan Meclis Araştırma Kurulu, AK Parti Afyonkarahisar Milletvekili Veysel Eroğlu başkanlığında toplandı.
Komisyonda sunum yapan Yapı İşleri Genel Müdürü Aslan, 6 Şubat’taki Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların çabucak akabinde hasar tespit çalışmasının başlatıldığını, 7 Şubat’ta 2 bin çalışanın tüm sarsıntı bölgesinde konuşlandığını söz etti.
Depremlerin akabinde 11 vilayette tesirlilik alanının ilan edildiğini belirten Aslan, 11 ilin yanı sıra talepte bulunan 9 vilayette de hasar tespit çalışmasının yürütüldüğünü kaydetti.
Depremden etkilenen 11 ilin 6’sında hasar tespit çalışmasının büsbütün bittiğini bildiren Aslan başka vilayetlerde hasar tespit çalışma oranının yüzde 96’larda olduğunu söyledi.
Aslan, “Hatay’da beş bölgenin ikinci sefer tamamının taranması dün prestijiyle bitti. Malatya’yı 5,7’lik zelzeleden sonra tekrar inceleme muhtaçlığı hissettik. Bu çalışmalar da şu anda yüzde 70 bandında. Onu da 5 gün içerisinde bitirmeyi hedefliyoruz. Diyarbakır bugün bitiyor, Şanlıurfa ve Adana’yı da beş gün içerisinde büsbütün bitiriyoruz.” dedi.
27 BİN NATAMAM YAPININ 16 BİNİ İNCELENDİ
Depremin çabucak akabinde bölgede üretim evresindeki binalara ait de inceleme yaptıklarını lisana getiren Aslan, olağanda afetlerde hasar tespit çalışmalarında natamam yapıların incelemesinin yapılmadığını lakin bu afetin öbür bir afet olduğunu, bu yüzden natamam binaların da incelendiğini aktardı.
Bu yapıların doktora ve üstü seviyede uzman akademisyenlerce incelendiğini kaydeden Aslan, bütün vilayetlerde 27 bin natamam bina olduğunu belirterek “16 bin natamam yapı incelendi. Ruhsatı almış, hiç çalışmaya başlamamış, biz onları incelemiyoruz. Yaş beton çalışmaları başlamış, kimi birinci katta, kimi 10. katta lakin iskan alamamış çalışmalar natamam olarak değerlendirildi. Bunların inceleme süreci başlatıldı. 27 bin natamam yapının 16 bininin incelemesi tamamlandı. Bunlardan 98’sinin hiçbir formda inşatına devam edilemeyeceğine karar verildi. Bunlar hakkında yıkım kararı alındı. Bin 132 yapının ‘Tekrar gözden geçirilmesi, güçlendirilmesi gerekiyor.’ denildi. Başlangıç düzeyinde olan yapılar az hasarlı ya da hasarsız çıktı.” dedi.
BETON ÇİPLERİNDE İSTİSMARA KARŞI YENİ SİSTEM
Milletvekillerinin sorusu üzerine Aslan, 2007 yılından bu yana kaynağında kontrol yapıldığı, yapı materyali üretim tesislerinin yılda 4-5 defa kontrole tabi tutulduğunun bilgisini verdi. Beton santrallerine yılda en az 8 kere ani kontroller yapıldığını söyleyen Aslan bu kontrollerin daha sıklaştırılması teklifine katıldığını bildirdi.
Milletvekillerinin, betonun takibinin yapılması için beton numunelerine yerleştirilen çiplerde istismar yaşandığını söylemesi üzerine Aslan, “Çipteki istismar şuydu: e-Devlet şifresiyle, T.C. kimlik numarasıyla giren denetçi ona nazaran bakardı. T.C. kimlik numarasının birbirlerine verildiğini duyduk. Bu hiç beklenmeyecek bir şeydir ancak bunu duyduk. 5,5 ay öncesinin olayı. Buna ASELSAN ile birlikte farklı bir sistem getirdik, yalnızca koordinat atama değil, IP atama üzere. Kendi telefonu sisteme giriş yaptığında o nerede, bunu anlayacak bir sistem geliştirdik. 40 gün önceydi, bunu devreye koyduk. O istismarı kapattık.” açıklamasında bulundu.
TÜM YAPILARA 5 YILDA BİR KONTROL ZORUNLULUĞU
Taşıyıcı sistemlerin kontrolüne ait kanun hususunun 2022 yılında TBMM’de kabul edildiğini anımsatan Aslan, bina kimlik sitemiyle bir arada, 5 yılda bir yapıların statik incelemesi sürecinin başlatıldığını söyledi. Aslan şunları kaydetti:
“Bina kimlik sistemini yönetmelikle başlatmıştık. Yapı kontrolü başlayan, iskan alan yapılara bu takılıyor. Çip sistemiyle bu yapının içerisinde ne var ne yok bunun bilgisi içerisinde bulunuyor. 2021 yılının haziran ayında devreye girdi. Şu anda 81 vilayette eş vakitli olarak 130 binin üzerinde bina kimliklendirildi. 2022 yılında Meclis’ten çıkan kanun unsuruyla de bina kimlik dokümanı olan tüm yapılara 5 yılda bir kontrol zaruriliği getirildi.
Artık ‘Kolonu kesti, balkonu salona kattı, bodrumda perdeyi deldi orayı pencere açıp konuta çevirdi, üstüne kaçak kat attı.’ üzere hiçbir istismar yapılamayacak. Bunu yapan varsa önemli cezalandırılmayı da göze almış olacak. Hem savcılığa hata duyurusu hem anında belediyelerle, bakanlığımız eliyle yapılan manipülasyonun geriye çevrilmesi, gerekiyorsa binanın kitlenmesi, çok önemli para cezaları üzere ceza sistemleri devreye konuldu.”
Aslan, beş yılda bir uyggulanacak kontrol sisteminin de uygulanmakta olan yapı kontrol sisteminde olduğu üzere elektronik dağıtım tarzıyla gerçekleştirileceğinin bilgisini verdi. Bu bahisle ilgili İstanbul’da Yeşilyurt Apartmanı’nın çökmesinin akabinde AR-GE çalışmasına başladıklarını bildiren Aslan, bina kimlik sistemi ile beş yılda bir kontrol sisteminin pilot uygulandığını; basın tanıtımını 7 Şubat’ta yapmayı planladıklarını lakin 6 Şubat’ta zelzelenin olduğunu aktardı.
2000 yılından evvelki binaların bir birçoklarının projelerini elde edemediklerini söyleyen Aslan, buna bağlantında bir AR- GE çalışmasının başladığını duyurdu. Aslan, “Binada birtakım değişiklikler meydana gelmiş lakin ruhsatsız meydana gelmiş. Bunlara ait, nasıl çözeceğimize ait bir AR-GE yapıyoruz. En kısa müddette hayata geçiririz.” dedi.
Deprem bölgesinde, yapı kontrollü olup orta ve üzeri yapısal hasar alan 216 bina bulunduğunu söyleyen Aslan, yapı kontrolün 2001 yılında getirildiğini lakin 81 vilayette eş vakitli uygulanmadığını kaydetti. 19 pilot vilayette yapı kontrolünün uygulanmaya başlandığını tabir eden Aslan, “Depremden etkilenen 11 vilayetimizden Gaziantep, Adana ve Hatay bu illerdendi. Adıyaman, Kahramanmaraş, Malatya, Şanlıurfa, Diyarbakır üzere vilayetler 2011’den itibaren yapı kontrole geçti. Bunları ’10-15 yaşında bir bina etkilendi, bu yapı denetimliydi neden bu türlü oldu?’ sorusuna açıklık getirmek için söylüyorum.” diye konuştu.
“DÖNÜŞÜM OLMADAN ÖNEMLİ BİR ÖNLEM ALMIŞ OLMAYIZ”
Komisyon Lideri Veysel Eroğlu, binaların üretim basamağında çalışan personellerin durumuna dikkati çekerek elektrikçi, tesisatçı, mekanikçi, kalıpçı, demirci için sertifika sürecinin uygulanmasının elzem olduğunu vurguladı.
Eroğlu, “Riskli vilayetlerden ve riskli bölgelerden başlayarak kentsel dönüşüm çok kıymetli. Bu dönüşüm olmadan biz sarsıntıya karşı önemli bir önlem almış olamayız.” dedi.
Başta büyükşehir belediyeleri olmak üzere belediyelerin riskli yapıların dönüşümü konusunda önünün açılması gerektiğinin altını çizen Eroğlu, “Bütün belediyeler riskli binaların dönüşümü için bütçelerinde bir para ayırmaları lazım.” ihtarında bulundu.
Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü Riskli Yapılar Daire Lideri Serdar Cenikli da enkaz kaldırma çalışmalarında yüzde 20 düzeylerinde olduklarını bildirdi.
“DÖNÜŞÜMDE YARDIMLARI ARTIRACAK FİNANSMAN MODELİ OLUŞTURULMALI”
Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdür Yardımcısı Suna Kotan, riskli yapılarda dönüşümü aksatan bahislerin başında, dönüşümün yargıya taşınması olduğunu işaret etti.
“Kentsel dönüşümde davalar o kadar uzun sürüyor ki önemli manada dönüşümü sekteye uğratıyor.” diyen Kotan, kentsel dönüşüm konusunda ihtisaslaşmış mahkemelere gereksinim olduğunu, bu bahsin hemen çözülmesi gerektiğini vurguladı. Birtakım vatandaşların dönüşümden varlıklı olma üzere bir kanısının olduğunun altını çizen Kotan bu mevzuda algının kırılması gerektiğini söyledi.
Kentsel dönüşümde kira yardımı, faiz takviyesi üzere dayanakların verildiğini anımsatan Kotan, sabit gelirli, emekli kesitin olduğu yerlerde yapılan yardımların kâfi olmadığını belirterek şöyle devam etti:
“Ekonomisi düzgün olmadığı için gidip kredi çekemiyor. Verdiğimiz kira dayanağı yetmeyebiliyor. Hasebiyle bir formda ekonomik bakımdan güçsüz olan kesitlerin olduğu yerlerdeki dönüşümlerde, yardımları artıracak finansman modeli oluşturmak lazım. Dolaylı kaynaklar bir yere kadar getiriyor işi. Direkt tahminen bir bütçe ayırarak yapmak lazım. Tahminen de maliyecilerle bunu konuşup kentsel dönüşümde yeni argümanlar nasıl yaratırız, asıl kıymetli husus bu. Kentsel dönüşümün finansman boyutunu çözdüğümüz vakit dönüşümün yapılmaması üzere bir şey olamaz.”
Kotan, kentsel dönüşüme 12 yılda toplamda 32 milyar lira para harcandığını, 3 milyon konutun da dönüşümün sağlandığını söyledi. Kotan, “Bu elimizdeki kaynaklarla hiç kötü sayılar değil lakin ülkemizde dönüştürülecek bina sayısına baktığımızda bu kâfi mi, değil.” dedi.
Sadece kentsel dönüşümü yapacak bir kurum ve üniteye muhtaçlık olduğunu vurgulayan Kotan, “Afet bakanlığı tartışılıyor, bu türlü bir bakanlık olacaksa kesinlikle kentsel dönüşüm ve afet bakanlığı olmalı.” diye konuştu.
