Plastik yüzeyler kullanılarak kesilen ve servise hazırlanan eserlerdeki mikroplastik varlığı üzerine araştırma yapıldı.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Heyeti tarafından 2018’de alınan kararla, 7 Haziran, “Dünya Besin Güvenliği Günü” olarak kabul edildi ve insanların kâfi besine ulaşmalarının yanı sıra bu besinlerin sıhhat istikametinden inançlı olmalarının da temel bir hak olduğuna vurgu yapıldı.
Sağlıklı şartlarda üretilmeyen besinler, hastalık yapan bakteri, virüs, parazit ya da kimyasallar taşıyabilirken son yıllarda artan plastik kullanımıyla birlikte besinlerde mikroplastiğe de rastlanmaya başladı.
ABD’deki Victoria Üniversitesi’nde vazifeli akademisyenler tarafından yapılan bir araştırmada, bir kişinin yeme-içme faaliyetinden kaynaklı yıllık mikroplastik tüketiminin yaşa ve cinsiyete bağlı olarak 39 bin ila 52 bin parçacık ortasında olduğu saptandı. Buna inhalasyon, yani nefes alıp verme sırasında yutulan plastikler de eklendiğinde ölçünün 74 bin ila 121 bin parçacığa ulaştığı kestirim ediliyor.
Paketli besinler, hazırlanma ve paketlenme süreci sırasında mikroplastiğe maruz kalırken, paketli olmasalar dahi servise hazırlık sırasında plastik yüzeylerde kesme sürecinden geçmeleri, birtakım besinlerin plastik yükünü artırabiliyor.
Kokoreç, kebap ve börek üzere besinlerin plastik yüzeylerde kesilmesinin mikroplastik yüküne tesirini araştıran İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Etraf Biyolojisi ve Ekolojisi Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Oya Özuluğ, çalışma kapsamında, plastik tezgah üzerinde kesildiğinden emin olduğu eserleri farklı işletmecilerden temin ederek incelediğini belirtti.
Çalışmasının detaylarını ve sonuçlarını paylaşan Özuluğ, besinlerdeki mikroplastiklerin tespitinde özel filtreler ve aygıtlar kullandıklarını anlattı.
Urfa kebabı hem çiğ hem de pişmiş olarak, kokoreç ve böreği ise pişmiş olarak satın alıp incelediklerini aktaran Özuluğ, Urfa kebabın 100 gramında ortalama 52, kokoreçte 470, börekte ise 830 mikroplastik parçacığına rastladıklarını söyledi.
PARÇALARIN BOYUTLARI HESAPLANDIĞINDA BİRİNCİ SIRADA KOKOREÇ GELİYOR
Özuluğ, “Böreğin kesim sayısı çok fazla fakat milimetrik olarak modüllerin boyutları bakımından bakarsak kokoreçten daha az bir ölçüde olduğunu söyleyebiliyoruz. O yüzden kesim sayısıyla birlikte boyutların da kıymet kazandığını söylemek isterim.” dedi.
Tespit ettikleri mikroplastiklerin boyutları hakkında da bilgi veren Özuluğ, şunları söyledi:
“Urfa kebabın 100 gramında 0,087 milimetre yani bir saç teli çapında ve 8.47 milimetre uzunluğunda plastik tüketmiş oluyoruz. 8 milimetre bir santime yakındır. Bu, bir sefer yediğinizde, 100 gram Urfa kebaptaki en az ölçü. Kokorece baktığımız vakit, iki ince saç teli eninde diyebilirim, 0,1 milimetre eninde ve 110 milimetre boyutunda. Yani kokoreçte de 10 santimetreye yakın uzunlukta, yediğimiz plastik var demektir. Börekte de buna yakın 6 santimetreye yakın bir uzunluk uzunluğu var. Yeniden bir saç teli inceliğinde ve 6 santimetre ancak bu dediğim üzere, 100 gram için ve bir sefer yediğinizde vücudunuza girebilecek plastik ölçüsü.”
Urfa kebabı hem çiğ hem de pişmiş olarak incelediklerinde, her iki biçimde de yaklaşık birebir ölçüde plastik tespit ettiklerini aktaran Özuluğ, kokorecin kömürde pişirilmesi nedeniyle içinde kömür modüllerine rastladıklarını ve kokoreçteki mikroplastikleri tespit ederken öteki eserlere oranla daha çok zorlandıklarını lisana getirdi.
Sıralamayı, tespit edilen mikroplastiklerin boyutlarına nazaran yaptıklarında birinci sırada kokoreç, ikinci sırada börek, üçüncü sırada da Urfa kebabın geldiğini işaret eden Özuluğ, “Plastik tezgahlar üzerinde süreç görmüş börek, kokoreç ya da Urfa kebaptan her hafta yalnızca biri tüketildiğinde bir yılda iki saç eninde ve 5 metreden biraz fazla uzunlukta bir plastik yükü bedene alınıyor.” diye konuştu.
“AĞAÇ, BAMBU YAHUT CAM ALTERNATİF OLABİLİR”
Plastik tezgahların, esnaf tarafından, mevzuata uygun ve kolay temizlenebilir olması nedeniyle tercih edildiğine değinen Özuluğ, işletmelerin, plastiğe alternatif olarak kullanabileceği eserler bulunduğunu kaydetti.
Özuluğ, şöyle devam etti:
“İşletmeler şayet halka daha sağlıklı bir eser sunmak istiyorsa daha sağlıklı ve doğal olan gereçlere yönelebilirler. Ağaç, bambu yahut cam olabilir. Artık yeni yeni, sanırım porselen eserler de piyasada var. Konut içerisinde kesme süreçleri yapılıyorsa plastikten uzak durulmalı. Plastiği hepimiz kullanıyoruz. Hepimizin meskeninde plastikler var ancak piştikten sonra ya da pişmeden evvel kesme süreçlerinde plastiğin kullanılmaması gerekiyor.”
Gıda güvenliğiyle ilgili bir farkındalık oluşturmak açısından araştırmaların devam etmesinin kıymetini vurgulayan Özuluğ, besinle temas halinde olan plastik eserlerin kanunlar bazında kullanımının düzenlenmesi ve uygun bir prosedür haline getirilmesi gerektiği değerlendirmesinde bulundu.
