Ortadoğu’da istikrarlar yine değişiyor. Arap ayaklanmaları ile başlayan çatışmacı sürecin yerine, yeni bir sisteme geçmenin ayak sesleri, sancıları kelam konusu. Sonucu nereye varır bilinmez. Lakin bölgede bir tıkanma, arayış ve değişim uğraşları olduğu aşikar.
Ortadoğu’da Arap ayaklanmaları sonrası Suriye, Yemen, Libya’da süren iç savaşlarda birçok global ve bölgesel güç farklı taraflarda yer aldı; bu savaşlardan besledi, savaşlardan beslendi. Geldiğimiz nokta iç savaşları kışkırtanlar, bu durumdan nemalanan ve vekalet güç kullanarak çatışmaların devam etmesini sağlayan ülkeler bunun sürdürülebilir bir siyaset olmadığını görmüş gibiler. Ortadoğu’daki karmaşada dünyadaki büyük güçler kadar bölge ülkelerinin kendi ortalarındaki çıkar çatışmaların tesirli olduğu ortada. Yani sorun yalnızca global güçlerin bölge üzerindeki oyunlarında değil.
Ancak çabucak herkes artık yoruldu. Suriye savaşı doyma noktasına geldi; harita sabitleşti, içerideki farklı güçlerle ülkeye dışarıdan müdahale edenler kendi güçlerinin hududuna geldi. Suriye idaresi tam denetim sağlayamasa da ülkenin ana omurgasına hakim. Ülke ekonomik, siyasi ve askeri olarak paramparça durumda. Milyonlarca insan hayatını kaybetti, milyonlarcası ülkesini terk etti. Fakat gelinen noktada Beşar Esad idarenin artık yıkılamayacağı ortaya çıktı. Yani 12 yıl evvel birçok yola çıkış savı artık geçerli değil. Yemen ve Libya’da satranç tabiriyle tam bir pat durumu kelam konusu. Bu saatten sonra kimsenin kazanacağı fazla bir şey yok. Bu durum Arap ülkelerinin güçlerini de tüketmek üzere. Arap Birliği toplantısı ve Suriye’nin kabul edilmesine bu açılardan bakmakta fayda var.
Öte yandan bölgedeki değişimin ayak seslerini yalnızca bölgesel değil global açıdan da pahalandırmak gerekiyor. Zira yeni devrin ayak sesleri global gelişmelerden bağımsız değil.
Uzun yıllardır Ortadoğu’da sessiz ve derinden bir siyaset yürüten Çin artık daha açıktan müdahalelerde bulunabiliyor. Çin devlet Lideri Şi’nin İran ziyareti, İran’la yapılan uzun vadeli muahedeler, Suudi Arabistan ile İran’ın Çin aracılığı ile bir ortaya gelmesi, bölgedeki güç istikrarları üzerinde tesirli olacak üzere. Sünni Arap dünyasının (en azından ekonomik olarak ) lokomotif ülkesi Suudi Arabistan gücünü İran’la daima çatışma durumu, Suriye, Yemen, Lübnan üzere ülkelerde güç çabası yapmaktan fazla içerideki yeni düzenlemelere ayırmak istiyor. Ayrıyeten Arap dünyası İran’ın dört başşehir üzerindeki (Bağdat, Şam, Sana ve Beyrut) tesirini azaltmak istiyor. Üstelik, hem bölge genelinde hem de Suriye’de ABD siyasetlerine alternatif olarak Çin’in devreye girmesini olumlu karşılıyorlar. ABD’nin bölgedeki tesirinin bugün yarına değişmeyeceği biliniyor lakin Arap dünyasında bilhassa Körfez ülkeleri yeni periyotta siyasetlerini çeşitlendirmek, tek bir merkeze bağlı kalmamak niyetinde. Suriye’deki Esad’lı tahlile hala karşı çıkan ABD’nin tavrından rahatsızlar. Bir öbür kıymetli nokta ise Suriye üzerinde tesirli olan Rusya-Türkiye-İran üçlüsünün yanında tahlilin modülü olmak istiyorlar. Bu noktada Arap Birliği üyelerinin ya da tek tek ülkelerin YPG’nin Suriye ordusuna eklenmesini zorlayacakları istikametinde haberler kelam konusu. Savaşın başından beri finansal ve askeri olarak destekledikleri radikal islamcı ögelerle ne yapacakları ise meçhul. Lakin ortada olan uzun sürse bile bir tahlil için yeni adımlar atılıyor üzere.
Trump’ın İbrahim Muahedeleri ne kadar eleştirilse bile birtakım Arap ülkeleriyle İsrail’in ortası yumuşadı. Araplar artık Filistin meselesini gündemin birinci sırasında görmüyor. Ukrayna savaşıyla bölgedeki güç kaynakları yine kıymetli hale geldi. Güç fiyatları konusunda ABD’nin baskısına karşı koyabiliyorlar. Ortadoğu’nun Çin için kıymetli bir güç bölgesi olduklarının farkındalar. Tüm bunlar olurken Kaşıkcı cinayeti bile unutuldu. Suudi veliaht prens Bin Selman yeniden sahneye döndü. Esad’la kanlı bıçaklı olan bu ismin Arap Birliği’ndeki sarmaş dolaş halleri de manidar.
Özetle yaptırım gücü açısından tesirli olmayan lakin Arap dünyasında sembolik de olsa ruhsal kıymetteki Arap Birliği’ne geri dönmek Beşar Esad için önemli bir muvaffakiyet.
Bunca yaşanan acıdan sonra “Bad’el harab’ül Basra” tabiri Ortadoğu’da gelinen noktayı en uygun özetleyen benzetme olur. Ya da Esat idaresi için bir “Pirus zaferi” mi demeli?
