20 Haziran Dünya Mülteciler Günü hasebiyle global göç, mülteci ve sığınmacı dataları derlendi.
İnsanlık tarihinin değişmeyen bahislerinin başında yer alan göç olgusu, son 20 yılda yaşanan çeşitli olumsuz gelişmeler nedeniyle global bir fenomen olmanın ötesinde memleketler arası kurumlar ve ulusal devletlerin çözmekte yetersiz kaldığı, yeryüzünün her bir köşesinde hissedilen büyük bir probleme dönüştü.
Savaşlar, donmuş çatışmalar, gelir eşitsizliği, makûs idare üzere göçün bilindik nedenlerine global ısınma ve etraf felaketlerinin de eklenmesiyle yaşadığı coğrafyayı terk etmek zorunda kalan insan sayısı daha evvel benzerine rastlanmamış bir düzeye ulaştı.
Göç, mülteci, sığınmacı üzere kavramlar gündelik hayatın bir kesimi haline gelmiş olsa da kimi vakit şuurlu, bazen de farkında olmadan birbiriyle karıştırılan tabirler olarak çeşitli mecralarda kullanıldı.
İnsan hareketliliğinin üst başlığı olarak göç kavramı her ne kadar öne çıksa da göçmen, mülteci ya da sığınmacı kavramları hukuksal sonuçları nedeniyle farklı tariflere sahip.
Birleşmiş Milletler (BM), statüsü, istekli ya da gönülsüz göç etmiş olması, göç nedeni ve müddetine bakmaksızın, mutat ikametgahından ülke içi ya da dışına taşınan bireyleri “göçmen” olarak tanımlıyor. Göçmenler, mültecilerle tıpkı haklara sahip olmadıkları üzere vatansız olarak da isimlendirilemez.
Yine BM başta olmak üzere Göç Yönetimi Başkanlığı ve Cenevre Mülteci Kontratına nazaran, ırkı, dini, tabiiyeti, belirli bir toplumsal kümeye mensubiyeti yahut siyasi fikirlerinden ötürü zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin müdafaasından yararlanamayan ya da kelam konusu dehşet nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya yahut bu cins olaylar sonucu evvelce ikamet ettiği ülkenin dışında bulunan, oraya dönemeyen yahut kelam konusu endişe nedeniyle dönmek istemeyen “vatansız” şahsa yasal süreç sonrasında verilen statüye “mülteci” ismi veriliyor.
Uluslararası mutabakatların özel statü ve hukukî muhafaza sağladığı mülteci statüsüne sahip olmayan fakat benzeri nedenlerle bulunduğu ülkeyi terk etmek zorunda kalmış ve iltica müracaatının sonuçlanmasını bekleyen bireylere de “sığınmacı” deniyor.
Göçmen, mülteci ya da sığınmacılar çoğunlukla bilmedikleri bir coğrafyaya göç etmek zorunda kalmanın yol açtığı problemlerin yanı sıra ayrıştırıcı, ötekileştirici, bazen de ırkçı muamelelere maruz kalıyor.
Göç konusu memleketler arası kamuoyunda çoğunlukla olumsuz gelişmelerle kendine yer bulabiliyor. Son olarak Yunanistan’ın Mora Yarımadası’nda bulunan Navarin’den 47 deniz mili uzaklıktaki memleketler arası sularda, 14 Haziran’da 700’e yakın sistemsiz göçmenin bulunduğu tez edilen balıkçı teknesinin alabora olması sonucu yaşanan facia bu duruma örnek gösterilebilir.
281 MİLYON GÖÇMEN
BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nin geçen yıl paylaştığı bilgilere nazaran, 2020’de çeşitli nedenlerden dolayı yaklaşık 281 milyon insan, yani dünya nüfusunun yüzde 3,6’sı, doğduğu ülke ya da bölgenin dışına göç etmek zorunda kaldı.
Türkiye’nin de içinde bulunduğu Avrupa kıtasına 86,7, Asya kıtasına 85,6, Kuzey Amerika’ya 58,7, Afrika kıtasına 25,4, Latin Amerika ve Karayipler bölgesine 14,8, Avusturalya’nın da içinde yer aldığı Okyanus bölgesine ise 9,4 milyon kişi göç etti.
ZORLA YERİNDEN EDİLEN 108,4 MİLYON İNSAN
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin (BMMYK), 14 Haziran’da paylaştığı raporda, dünya genelinde 2022’de zulüm, çatışma, şiddet, insan hakları ihlalleri yahut kamu tertibini önemli biçimde bozan olaylar sonucunda 108,4 milyon insanın zorla yerinden edildiği bildirildi.
Raporda, global çapta zorla yerinden edilenlerin, 35,3 milyonunun mülteci, 62,5 milyonunun ülke içinde yerinden edilmiş bireyler, 5,4 milyonunun sığınmacı ve 5,2 milyonunun ise memleketler arası müdafaa gereksinimi duyan bireylerden oluştuğu söz edildi.
MÜLTECİYE ORTA GELİRLİ ÜLKELER SAHİP ÇIKIYOR
Düşük ve orta gelirli ülkelerin dünyadaki mülteci ve memleketler arası muhafazaya gereksinim duyan öbür insanların yüzde 76’sını barındırdığına dikkat çekilen raporda, Türkiye’nin yaklaşık 3,6 milyon ile dünyada en çok mülteciye konut sahipliği yapan ülke olduğu vurgulandı.
Raporda, dünyadaki tüm mülteci ve memleketler arası müdafaaya muhtaçlık duyan şahısların yüzde 52’sinin Suriye, Ukrayna ve Afganistan kökenli olduğunun altı çizildi.
Geçen yılın sonuna kadar kayıt altına alınan dataların paylaşıldığı raporda, örneğin Ukrayna’dan 5,7 milyon kişinin mülteci statüsü elde ettiği gözlendi. Lakin tıpkı kurumun 6 Haziran 2023 bilgilerine nazaran, bu sayının 6,3 milyona yükselmesi, 2023’ün sonunda hem mülteci hem de göçmen sayısının artacağı manasına geliyor.
Raporda, dünya nüfusunun yüzde 30’unu oluşturan çocukların, zorla yerinden edilenlerin yüzde 40’ına tekabül ettiğine dikkat çekiliyor.
SUDAN VE YEMEN
Sudan ve Yemen’deki gelişmelere de yer verilen raporda, çatışmaların yaşandığı Sudan’da 1 milyon 670 bin kişinin ülke içinde inançlı bölgelere taşınmak zorunda kaldığı, 482 bin 707 kişinin de etraf ülkelere iltica ettiği söz edildi.
Yemen’de yaklaşık 22 milyon kişinin milletlerarası yardıma gereksinim duyduğu, 4,5 milyon Yemenlinin ülke içinde göç etmek zorunda kaldığı, 75 bin kişinin de komşu ülkelere iltica ettiği belirtildi.
Son 30 yılda zorla yerinden edilenlerin sayısının yaklaşık 3 kat arttığına işaret edilen raporda, 1993’te 40 milyon düzeyinde olan sayının, 2022’de 110 milyona yaklaştığı kaydedildi.
