Britanyalılar kraliyetin tüm şatafat ve görkeminin masraflarını daha fazla ödemek istemiyor. Bunu artık açıkça dillendirir oldular. Kraliyetin yeni çağda adeta bir emlak imparatorluğuna dönüşmesi de tenkit mevzularından biri. Kraliçe II. Elizabeth’in 70 yıllık saltanat periyodunda krallığın mülklerinden elde edilen gelirlerin 16 kat arttığı biliniyor. Fahiş gelirlere rağmen ailenin hesapları kamu kontrolüne de açılmıyor. Gelirler ve ödenmeyen vergiler nedeniyle tartışmalı olan Cornwall ve Lanchaster dükalıklarından kraliyet ailesinin 1 milyar pound gelir elde ettiğinin ortaya çıkması şok tesiri yarattı. Üstelik bu gelirler için tek kuruş vergi ödenmemesi infiale dönüştü. Kral Charles’ın, annesi Elizabeth’ten devraldığı mirası için de tek kuruş vergi ödememesi soru işaretlerini çoğalttı. Mükelleflerin cebinden yıllık 86 milyon pound alan kraliyet ailesinin vergi dahi ödemeden, ekstra gelirlerle milyonların gözü önünde görkemli bir ömür sürmesi tahammül hudutlarını zorluyor. Kraliyet ismine resmi davetlerle gidildiğinde alınan ya da davet edilen ülkelerden gelen ikramlar, çalışan kraliyet ailesi üyelerine ve etraflarındakilere devlet ödeneğinden verilen yüksek maaşlar tartışma yaratıyor. Yükü Arap pirlerinden olmak üzere armağan alınan değer biçilmez atlar ve onların kazandığı yarışlar ve satışlarından elde edilen gelirler büyük spekülasyonlara kapı aralıyor.
Resmi makamların kraliyet ailesinin ülkeye maliyetine değil, turistik ve tanıtım getirilerine sağladığı katkıya bakılmalı savı da artık kabul görmese de Britanya halkı hala büyük oranda kraliyeti destekliyor. Ancak Kraliçe Elizabeth sonrası dikkat çeken bir düşüş var. Kimi araştırmacılar kraliyete takviyenin 10 yıl içinde yüzde 50’nin altına düşme ihtimali olduğunu söylüyor. Eski Muhafazakar Parti Lider Yardımcısı Lord Ashcroft’un yaptığı bir ankete nazaran ülkede yüzde 65 hala kraliyet ailesinin bedelli bir varlık olduğunu düşünüyor. Hatta monarşi sona ermeli diyen cumhuriyetçilerin 5’te 1’i dahi ülkeye kattığı paha bakımından kraliyetçilerle birebir fikirde.
Kraliyet bu çağa yakışmıyor, tuhaf görünüyor diyenlerin ataları bundan 400 yıl evvel ülkeye kısa müddet bile olsa cumhuriyeti getirmeyi başarmıştı. Oliver Cromwell öncülüğündeki parlamenterler 1649’da cumhuriyeti ilan etmişti. O periyotlarda cumhuriyetçiler krallığın sembollerini yıkmak ismine beyaz lüleli saçlardan vazgeçtiği için “Roundhead”ler olarak isimlendirilmişti. Cumhuriyetçiler de kraliyetçileri “Cavalier”ler yani kraliyeti sorgusuzca destekleyenler göndermesiyle aşağılamayı tercih etmişti.
Cumhuriyetçi tutumuyla aksi düşen çok dinci ve diktatörülük eğilimleriyle bilinen Cromwell’in başarısızlığı sonrası I. Charles 1660’ta tahta çıktı. Monarşi geri dönmüş olsa da cumhuriyetçilerin kraliyetçilere o devir I. Charles’ın infazıyla verdiği ileti 400 yıldır hala parlamento açılışlarında klâsik olarak hatırlatılıyor. Her yıl parlamento açılışında kral ya da kraliçelere her an bir infazla karşı karşıya kalabileceği iletisi Avam Kamarası’nın kapıları kraliyet temsilcilerine kapatılarak veriliyor. Yani kraliyet her ne kadar geri dönse de tüm bu sembollerle “Roundhead”lerin kılıcının gölgesi hala Kraliyet ailesinin üzerinde bildirisi net bir biçimde iletiliyor.
21. yüzyılda bir hükümdara taç giydirilmesi gelenekler, ritüeller ve sembollerin kraliyet için ne kadar değerli olduğunun en somut göstergesi. Antimonarşistler hükümdarın ve onun simgelediği geleneğin yüzyıllardır karşısında yer alıyor. Kral III. Charles’ın taç giyme merasimi öncesi antimonarşistlerin protestolarına polisin müdahalesi dahi o sembollere gönderme yapar üzereydi. Şuurlu bir ayarlama mı yoksa bir tesadüf mü bilinmez fakat Kral III. Charles’ın taç giymesine karşı ‘’Benim Hükümdarım değil’’ diyerek protesto gösterisi düzenleyen Cumhuriyet Kampanya kümesinin başkanı polis tarafından manidar bir biçimde I. Charles’ın heykeli altında gözlatına alındı.
Aradan geçen onca yıl sonra Kral III. Charles giderek yükselen çağdaşlaşma davetlerinin arttığı, krallığın güzelden düzgüne sorgulandığı bir periyotta ağır bir yükün altına gidi. Bu yük başına taktığı dünyanın en büyük elmaslarından birine sahip kraliyet tacının neredeyse 2.5 kiloyu bulan yükünden çok daha fazla. St Edward tacı olarak da bilinen 360 yıllık kraliyet hazinesi kıymet biçilmez bir kesim. Onu bu derece bedelli kılan yalnızca 22 karat altın olması değil birebir vakitte üzerindeki elmas ve yakutlar da dahil tam 444 pahalı taş. İşte tüm bu pahalı hazineler, sömürge devrinin mirasları. Britanya imparatorluğunca sömürülen ülkelerden miras kalan bu hazinelerle bezeli pahalı kraliyet tacı, II. Elizabeth’in 1953’te taktığı günden sonra Tower of London’da kilitli tutuluyordu. Yani 70 yıldır kilit altında bulunan taç tekrar görücüye çıktı. Böylelikle üzeri tozla örtülmüş tartışmalar da yine havaya savruldu. Eski sömürgeler Birleşik Krallık’a getirilen pahalı hazinelerini geri istiyor. Milletler Topluluğu üyesi kimi ülkeler bu bedelli hazinelerin gerçek adreslerine dönmesi gerektiğini söylediler.
III. Charles’ın taç giyme merasimi öncesi St Edward Tacı’nda yer alan pahalı mücevherlerin iadesi talep edildi. Güney Afrika’dan gelen bu talep daha evvel Hindistan üzere sömürge devri ülkelerince de dillendirilmişti. III. Charles’ın altına girdiği yük yalnızca bu tartışmayla da sonlu değil. Britanya imparatorluğunun birliği de hiç olmadığı kadar sarsılıyor. Kral Charles daha merasimin heyecanını yaşayamadan Milletler Topluluğu ülkelerinden Jamaika 2024’te cumhuriyet için referandum yapacağını açıkladı. Belize Jamaika’nın akabinde sırada olduğu bildirisini verdi. Üstelik ayrılık sesleri yalnızca bu ülkelerle de hudutlu değil. Birleşik Krallık’ta da İskoçya ayrılık refrandumu isterken, Galler’de de emsal sesler daha gür çıkmaya başladı. Kral görkemli bir biçimde giydiği tacın fizikî yükünden çok krallığın geleceği için vereceği uğraşın manevi tartısı altında ezileceği bir periyoda merhaba dedi.
Büyük Britanya’nın 40. hükümdarı olarak bu derece ihtişamlı bir merasimle tüm dünyaya ilan edilen III. Charles atalarından devraldığı imparatorluğun birliğini sağlayabilecek mi? Açık olmak gerekirse bu, çağdaş dünyanın yeni şekillenen gerçekliğinde epey sıkıntı olacak. Charles da bunun farkında olmalı ki etraf, sürdürülebilirlik, birlik ve çağdaşlaşma iletileriyle bu gereklilikleri yakalama dileğinde. Başta taç giyme merasiminde eski kral ve kraliçelerin eldiven, cübbe, kılıç ve tahtlarını tekrar düzenleterek yenilerini yapmaktan kaçınma ve merasimlere iştiraki azaltma teşebbüsleri olmak üzere bu istikamette adımlar atsa da işi sandığından güç.
Westminster Katedrali’ndeki iştirakçilerin sayısı azaltılmış olmasına rağmen 100’den fazla devlet lideri, farklı ülkelerin kraliyet ailesi üyeleri, ünlüler ve öteki konuklar merasimde yerini aldı. Hükümdarın bu adımları sayıları azaltılmış olsa da konukların gelirken kullandığı uçak ve araçlar bakımından etraf hassaslığı başlığından ağır tenkide maruz kaldı. Bir tarafta kraliyet ailesinin bir paha olarak kabulu öteki tarafta çağdaşlaşmadan ayakta kalamayacağı gerçeği. III. Charles her ne kadar maaşları devlet ödeneğinden karşılanan kraliyet ailesi üyelerinin sayısını azaltmak, çağın gereklerini yakalamak, merasimleri hafifletmek üzere adımlar atsa da her bir taraftan gelen ağır baskı ortasında sıkışmış durumda.
Tabi bunun yanına bir de kraliyet ailesinin kölelik bağlarının ortaya çıkarılması eklenince yeni çağın hükümdarının işi hakikaten sıkıntı olacak. Geçmişten gelen görkemin sürdürülmesi sorumluluğunun ve köle ticaretiyle kirlenmiş mirasın yükü Kral III. Charles’ın omuzlarında tartısını her geçen gün daha da hissettirecek.
