Geçmişten günümüze sıhhat ve ömrün temeli olan ve çağdaş tıpta tek kaynağı insan olan yaşamsal bir ilaç olarak kabul gören kan, yaralanma, salgın, kaza ve çeşitli hastalıklar nedeniyle sıhhat alanında en değerli muhtaçlıklar listesinde yer alıyor. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) gereksinim sahipleri için kan veren istekli kan bağışçılarını kutlamak ve istekli inançlı kan muhtaçlığına toplumun dikkatini çekmek hedefiyle 2005 yılında, A,B,0 kan kümesi sistemini bulan Nobel ödüllü bilim insanı Karl Landsteiner’in doğum günü olan 14 Haziran’ı, “Dünya İstekli Kan Bağışçılar Günü” olarak ilan etti.
Amacı, gereksinim sahipleri için kan veren istekli kan bağışçılarını kutlamak ve istekli inançlı kan gereksinimine toplumun dikkatini çekmektir.
KARL LANDSTEİNER KİMDİR?
Karl Landsteiner, 14 Haziran 1868 yılında Viyana da doğdu. Bir hukuk hekimi ve tanınmış bir gazeteci olan babası Leopold Landsteiner Karl 6 yaşındayken vefat etti. Karl, annesi Fanny Hess tarafından yetiştirildi. Yaşıtlarına nazaran erken yaşlarda okul hayatına başlayan Karl, her vakit başarılı ve parlak bir öğrenci oldu.
1885 yılında Viyana Üniversitesinde tıp alanında eğitim almaya başladı. Şimdi öğrenciyken biyokimyasal araştırmalar yaparak kan bileşenlerine diyetlerin tesiri üzerine bir makale yazdı.
1891 yılında tıp fakültesinden mezun olduktan sonra 5 yıl Münih’te çeşitli laboratuarlarda çalışmalar yaptı.
1896 yılında Viyana’da Hijyen Enstitüsünde Max Von Gruber‘in asistanı oldu.
1898-1908 yılları ortasında Viyana Üniversitenin Patolojik Anatomi kısmında asistan oldu. Burada morbid fizyolojisi ve anatomisi üzerine çalışmalara başladı. Menenjitin bakteriyel nedenini bulan profesör A. Weichselbaum ve pnömokokları keşfeden Fraenckel ile birlikte çalışmaları oldu.
Landsteiner, kan kümeleri ve bağışıklık alanındaki öncü çalışmalarıyla tanındı. 17. yy’dan beri bilinen beşerden beşere kan nakli uygulaması, birden fazla defa mevtle sonuçlandığından 19. yy sonlarında pek çok ülkede yasaklanmıştı. Kan naklindeki mevt nedenlerini araştırmaya başlayan Landsteiner, tüm ilgisini alyuvarlar ile kan serumu ortasındaki antijen-antikor yansımalarına yöneltti. Uzun laboratuar çalışmaları sonucunda 1901’de, alyuvarlarda A ve B ismini verdiği iki cins antijen (aglütinojen) bulunduğunu gösterdi. Kan serumunda bulunan ve her biri bu antijenlerin sırf birine mahsus olan antikorları da (aglütinin) anti A ve anti B olarak isimlendirdi. Daha sonra, bu antijenlerin ve antikorların varlığına ya da yokluğuna nazaran beşerde en az üç kan kümesi olduğunu gösterdi; bu kümeleri A, B ve O olarak isimlendirdi. Bir yıl sonra, A ve B antijenlerinin ikisini birden taşıyan ve AB antikorları içermeyen AB kümesini buldu. Kan nakli sırasında farklı kan kümelerinin kullanılması ile ortaya çıkabilecek aglütinasyon tepkilerine dikkat çekerek; kan naklini sıradan bir uygulama haline dönüştürmüş ve bağışıklık kimyasının doğuşunu da hazırlamıştır.
1908’de Viyana’daki Wilhelm Kraliyet Hastanesinde vazife aldı.
1908 yılından itibaren yaklaşık on yılını çocuk felci (Poliomyelit) çalışmalarına adadı. Bu hastalıktan ölmüş bir çocuğun beyin omurilik sıvısını maymunlara enjekte ederek hastalık yapan etkenin bir virüs olduğunu birinci kere Landsteiner açıkladı. Böylelikle Poliomyelitin immünolojisi ve sebepleriyle ilgili bugünkü bilgilerimizin temelleri atıldı.
1911 yılında, Viyana Üniversitesinde Patolojik Anatomi Profesörü oldu. 1919 yılına kadar burada morbid anatomi ve immünoloji üzerine çeşitli çalışmalar yapıp makaleler yayınladı. Haptenleri keşfederek Wasserman tepkisine yeni bilgiler ekledi ve frengi immünolojisi hakkında yeni bilgiler ortaya çıkardı. Paroksismal Hemoglobinüri ile ilgili bilgilere katkıda bulundu. 1916 yılında Helen Wlasto ile evlendi ve bu evlilikten bir oğlu oldu.
Birinci dünya savaşından sonra 1919 yılında ülkesinden ayrılıp Hollanda ya gitti. Üç yıl La Haye’deki bir hastanede çalışmalarını sürdürdü. Burada farklı hayvan tiplerinin hemoglobinlerinin serolojik özgüllüğü, anafilaksiyi uyaran protein ile konjugatları ve yeni bulduğu haptenler ile ilgili 12 makale yayınladı.
1922 yılında, Newyork’taki Rockefeller Tıbbi Araştırma Enstitüsünde çalışmaya başladı. 1929 yılında bu ülkenin uyruğuna geçti. 1939’da emekliye ayrılmasına karşın ölene kadar bu enstitüde araştırmalarını sürdürdü.
1930 yılında, kan kümelerine ait çalışmaları nedeniyle Nobel Fizyoloji ve Tıp mükafatını aldı.
1940’da Wiener ile birlikte ismini deneylerde kullanılan rhesus maymunundan alan Rh faktörünü buldu. Rh aglütinojeninin varlığına nazaran müspet ya da negatif olarak isimlendirdi. Yeni doğanlarda vefatla sonuçlanan sarılıkların sebebininde anne ile bebeğin Rh uyuşmazlığı olduğunu gösterdi. Landsteiner’in çalışmaları isimli tıbbın gelişmesine de katkıda bulundu. Babalık ve cinayet davalarında kan kümelerinin birebir delil olmasını sağladı.
24 Haziran 1943 yılında laboratuarda kalp krizi geçirdiğinde elinde pipeti vardı. İki gün sonra vefat etti.
