Batının kanaat liderleri Türkiye’nin “Putin gibisi bir öndere sahip olduğu” savını tekrarlasalar da gerisine; “bekleyip görelim, pragmatist davranmak zorundayız” mealinde sonuç cümleleri yazdılar.
Medyadaki bu birbirine yakın “dil ve üslup birliği” önderler seviyesinde bir tıp “tebrik yağmuruyla” farklı bir boyuta taşındı. Erdoğan’a en fazla diş bileyenlerin bile vakit kaybetmeden tebrik için telefona sarılmaları onun global bir oyun kurucu haline geldiğinin göstergesiydi. Kimi analistlere nazaran, “güçlü bir Türkiye inşa etmiş güçlü lidere” hürmet göstermekten öbür dermanı kalmayan rakipleri artık onunla hengame etmek, sürtüşmek yerine uzlaşmayı tercih edecek, “pragmatist” bir yaklaşımı benimseyecek üzere görünüyorlar.
Ancak Batı medyasında çıkan son tahlillere bakınca bu görüşün tam aykırısı Erdoğan idaresine karşı “müsamaha gösterilmemesi”, “geri adım atılmaması” tarafında bir yaklaşım dikkat çekiyor.
SEÇİM ÖNCESİ ERDOĞAN’A BAKIŞ
14 Mayıs seçimleri öncesinde Batı medyası, bilhassa Fransa ve Almanya basını ile İngiltere merkezli The Economist mecmuasının “Erdoğan muhalifliği” açık formda bir çeşit kampanyaya dönüşmüşken, siyasi önderlerin “yorumsuz-tepkisiz” hali dikkat cazipti. Elbette, bir diğer ülkenin demokratik seçimlerine “müdahale” imgesi vermemek için sessiz kalmayı tercih etseler de kimi önderlerin Erdoğan’la yıldızları geçmişte hiç barışmamıştı.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis, ABD Lideri Joe Biden ve yakın vakitte İsrail’de Başbakan koltuğuna yine oturan Benjamin Netanyahu ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan Erdoğan’a karşı geçmişte “sorunlu” bir üslup kullanmışlardı. Hele Macron’un “uygun bulduğu ortamlarda” Erdoğan aleyhine tavrını açıkça beyan etmesi olağan karşılanır olmuştu.
Ancak, Türkiye’deki seçimler öncesi, bilhassa bu takım Erdoğan aykırısı bir kelam sarfetmemek için itina gösterdi. Yalnızca, İsveç’in NATO üyeliği konusunda Erdoğan’a “vetonu artık çek” biçimi davetler vardı, bir de Türkiye’deki seçimlerin demokratik bir ortamda gerçekleşmesine yönelik temenniler.
Ezcümle, Batı medyasının hararetli bir halde kullandığı “Otokrat Erdoğan” etiketi seçimler öncesi “lider siyasetinde” yer bulmadı. Bunun asıl nedeniyse açıktı; Erdoğan’ın bu tip açıklamaları kendi kamuoyunda “propaganda unsuru”na dönüştürme ihtimali. Keza Erdoğan Batı medyasının başlıklarını tam da bu formda seçim kampanyasında net formda kullandı ve Türk seçmenine “Batı’nın karanlık etraflarıyla işbirliği yaparak ülkenin aleyhine çalışan bir siyasi bloğa karşı savaşıyorum” iletisini verdi.
Bu retoriği evvelki seçimlerde de kullanan Erdoğan’ın eline Batılı başkanlar her ne kadar materyal vermek istemese de (önceki seçimlerden ders almış görünüyorlardı) kendi ülkelerinde faaliyet gösteren medya kuruluşları bu çizgiden ayrıldılar. Seçim öncesinde Erdoğan’ın giderek daha da güçlenen “tek adam” rejimi kurduğunu, 14 Mayıs’ta yeniden kazanırsa rejimin “Moskova’dakinden farklı olmayacağını” öne süren Batı Medyası, seçim sonrası kendi başkentlerine “pragmatist davranma” teklifinde bulundu.
Fakat Erdoğan’a rastgele bir bahiste “taviz verilmemesi” istikametindeki görüşün tekrar tartı kazandığı anlaşılıyor. Bunun Erdoğan’ın seçim zaferini ilan ettiği birinci iki konuşmasındaki üslup ve gösterdiği amaçlarla bağı olduğu düşünülebilir. Erdoğan’ın konuşmalarında LGBT zıtlığını lisana getirmesi ayrıştırıcı bulundu, Batı’nın teröre takviye verdiği argümanını da yinelemesi olumsuz reaksiyon yarattı. Batı medyası bunu “değişim sinyalleri zayıf”, halinde kıymetlendirdi ve birinci günkü “muzaffer lider” retoriği yerini tekrar “Erdoğan’a karşı odunsuz siyaset” cümlelerine bıraktı. Yani, Batı medyası “had bildirme” moduna hızla geri döndü.
SEÇİM SONRASI ERDOĞAN’A BAKIŞ
Türkiye’deki seçim süreci dünya genelinde büyük ilgi ve merakla takip edildi. Seçimleri izlemek üzere 2 bini aşkın basın mensubu Türkiye’ye geldi. Başta haber ajansları olmak üzere birden fazla milletlerarası yayın kuruluşu bilhassa birinci tipi ve meclis seçimlerini son bir hafta kala “sıcak haber takibi” formatıyla kıymetlendirdi.
Türkiye’den anketler, sokak röportajları, uzman görüşleri Pasifik’teki ada ülkelerinin haber bültenlerinde bile yer aldı. Türkiye seçimleri, tarihinde hiç karşılaşmadığı global ilgi ve takiple dünya çapında izlendi, seçimler “2023 yılının en değerli siyasi olaylarından biri olarak” nitelendirildi.
Bunda elbette Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın siyasi akıbeti ve Türkiye’nin tercih edeceği “yön tayini” konusunda ortaya çıkan merakın tesiri büyüktü. Yani, seçimlerle Türkiye’nin ve/veya Türk kamuoyunun doğu-batı ekseninde bir istikamet tercih edeceği argümanı ya da görüşü global seviyede ilginin artmasına neden oldu. Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı AB ülkeleri, bilhassa Türk diasporasının bulunduğu Batı Avrupa ülkeleri, Erdoğan’ın “sığınmacı” kartını kullanmasından çekinen ülkeler, Rusya’yla yakın ilgisinden kaygı duyan ABD ve NATO ittifakı üyeleri, doğal ki Erdoğan’a yakın duran Rusya, çabucak tüm Ortadoğu, Balkan coğrafyası, İslam ülkeleri ve Arap dünyası (Körfez ülkeleri), Azerbaycan ve Orta Asya’daki Türk devletleri seçimleri yakından izledi.
ABD ve İngiltere araştırma şirketlerine kendilerine özel kamuoyu araştırması ve anketler hazırlattılar. Çin, Japonya ve İran seçimleri “diplomatik misyon düzeyinde” Türk medyasını sıkça ziyaret edip, özel irtibat kanalları açarak takip ettiler. En çok sorulan sorular; Erdoğan’ın kaybetmesi halinde “yeni yönetimin” izleyeceği olası dış siyaset istikameti hakkındaydı. Erdoğan’ı tanıyan, hatta “kimi sıkıntılara rağmen” onunla “devam etmeyi” tercih eden ülkeler kümesinde tek telaş “yeni idareyle ilgili bilinmezlerdi”.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçim zaferi dünya çapında ilgi uyandırdı. İkinci çeşidi rahat geçeceği tarafındaki iddialar gerçek çıkmıştı lakin Türkiye’de muhalefetin itiraz yükseltip halkı sokağa çağırma ihtimali “merakla beklenen” bir öteki gelişmeydi. Bunun olmaması bilhassa Batı başşehirlerinde en azından başlangıçta “istikrarlı Türkiye” imgesi için bir işaret olarak kabul edildi. Muhalefetin sonucu “kolay” kabullenişi seçimlerin demokratik ve özgür bir ortamda gerçekleştiğinin göstergesiydi lakin “adil” olmadığına ait savlar devam ediyordu. Bu da belirli ki “sokağa çıkma” motivasyonu oluşturacak bir münasebet değildi. Artık her şey tekrar Erdoğan’la görüşülecek, sığınmacılardan-mültecilerden İsveç’in NATO üyeliğine, Rusya-Ukrayna savaşından güç nakil çizgilerinin rotasına kadar çok geniş yelpazeye yayılan Türkiye jeopolitiğinin tek muhatabı tekrar Erdoğan olacaktı. Onun “bileğini bükmek” mümkün değildi, o halde masalar onun istediği üzere kurulacak, “pazarlıklar” onun konuştuğu lisandan yapılacaktı!
Peki, bunu kabullenmek, istek göstermek Batı demokrasi bedellerine ters bir tavır değil miydi? Seçimlerle iktidarını korusa da yaptığı zafer konuşmasıyla Batı medyasına nazaran “hala birebir yerde görünen” Erdoğan’la irtibat nasıl kurulmalıydı?
Bu satıra kadar genel görüntüyü çizmemize yardımcı olan birtakım makale ve değerlendirmelere bakalım artık.
BATI MEDYASINA NAZARAN ERDOĞAN’LA NASIL İRTİBAT KURULMALI?
Batı medyası bu sorunun karşılığı üzerine ağırlaşmış görünüyor. Her ne kadar Türkiye iktisadının daha güç bir periyottan geçeceği ve 2024’ün Mart ayında yapılacak mahallî seçimlerle “erken genel seçimlerin” kapısının açılacağı ihtimaline vurgu yapılsa da, Türkiye’nin “tek efendisinin” Erdoğan olduğu gerçeği kavranmış durumda. Keza makale başlıklarında; “Efendi”, “Usta”, “Sultan” ve “Tek Lider” üzere tariflerin kullanımı dikkat çekiyor. Bu “gerçeklikten” hareketle Erdoğan ile uyumlu hareket etmenin devletlerin çıkarına gözükse de “Batılı değerler” açısından bunun son derece sıkıntılı ve sakıncalı olduğu görüşü bir defa daha öne çıkıyor.
Batı medyası Erdoğan idaresine karşı (Erdoğan’ın demokrasiye bağlılığını gösteren somut adımlar atmaması halinde) “geri adım atılmaması”, “hoşgörü ve sempati” yaklaşımı sergilenmemesi gerektiğini söylüyor. Bu bahiste çarpıcı birkaç örnek şöyle;
· The Washington Post’ta “Editoryal Kurul” yazısı; “Erdoğan Türkiye’de kazandı. Batı artık ne yapıyor?” başlığını taşıyor. Bu makalede Batı’ya Erdoğan’la hiçbir formda işbirliğine gidilmemesi istikametinde bir davet var. “Rusya’nın Türkiye’nin parçalanan iktisadına yaptığı milyarlarca dolarlık yardım karşılığında Moskova ile ortak bir eksende demokrasi ve sivil hakları baltalayan Erdoğan, yönetilmesi gereken bir sorun olmaya devam edecek”, diyor gazetenin yayın şurası. Makalede Türkiye’nin F-16 taleplerinin İsveç’in NATO üyeliği karşılığında pazarlık masasında olduğu belirtiliyor. Lakin son cümle çok net halde bu tip “pazarlıklardan” uzak durulması istikametinde. “Biden idaresi ve Avrupalı müttefikleri, Erdoğan’ın ayaklar altına aldığı temel Batı pahaları ismine seslerini yükseltmeye devam etmeli”, denilerek makale sona eriyor.
· BBC’nin Avrupa Yayınları Editörü Katya Adler’in analiz/makalesi ise Erdoğan’a karşı Batı’nın kesinlikle bir tutum değişikliği göstermesi gerektiğini vurguluyor. “Erdoğan’ın zaferi Batı için neden kıymetli?” başlıklı yazıda Türkiye, güç ve öngörülemez olsa da Batı’nın çok kıymetli bir müttefiki olduğu hatırlatılıyor. Yazıda dikkat cazip kısımlar şöyle; “Türkiye NATO’nun tüm misyonlarında yer alan kilit bir üyesidir. Erdoğan Rusya ile yakın bağlarını sürdürebilir lakin Ukrayna’ya askeri yardım da sağlıyor. Bir vakitler Türkiye’nin AB’ye girmesinin tutkulu bir savunucusu olan Erdoğan, bugünlerde “Türkiye’yi yine büyük yapmak”tan bahsediyor. Onun için bu, daha bağımsız bir dış siyasete sahip olmayı gerektiriyor.
Erdoğan yıllar geçtikçe, tüm müttefikleriyle yüksek seviyede etkileşimli bağlar geliştirdi. Rusya’nın Ukrayna’daki tahıl tedarikine yönelik ablukayı sona erdirdiği ve dünyanın onlara bağlı olan bölgelerine akmasına müsaade verdiği bir muahedeye aracılık etmesiyle ünlendi. Ayrıyeten Rusya’nın komşusu Finlandiya’nın NATO’ya katılmasına resmi onay verdi.
Batı, Türk iktisadının içinde bulunduğu makus durumun ve Erdoğan’ın mali durumu istikrara kavuşturmaya ve yabancı yatırımı çekmeye odaklanması muhtemelliğine karşılık, “beklentilerini” açık biçimde lisana getirmeli.
AB, mültecilerin güvenliklerini riske atarak Türkiye tarafından Suriye’ye geri itilme olasılığından ve Türkiye’nin insan kaçakçılarının Akdeniz üzerinden sığınmacı ve başka göçmen teknelerini göndermeleri için yine hür karar sürmesine müsaade vermesinden kaygı duyuyor. Türkiye’nin yapacakları ve ne yaptığı değerli.”
Bu yazıda Türkiye’nin stratejik kıymetinin altı çizilirken Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle bu statüsünün Batı için daha da ehemmiyet kazandığına işaret ediliyor. Katya Adler’in kaleme aldığı tahlil şu cümleyle sona eriyor;
“İktidardaki üçüncü on yılına girerken çok az kişi Erdoğan’dan büyük dış siyaset sürprizleri bekliyor. Lakin Ankara’nın stratejik müttefikleri nitekim de onu artık çok yakından izliyor. Türkiye’nin ne yaptığı herkes için kıymetli.”
· Seçim sonuçlarına ait The New York Times’a bir makale hazırlayan gazetenin İstanbul temsilcisi Ben Hubbard’ın kullandığı başlık hayli farklı; “Türkiye Cumhurbaşkanlığı seçiminden çıkarılacak beş çıkarım”. Bu beş başlık şöyle sıralanıyor; 1–Krizler Erdoğan’ı yaraladı ancak çökertmedi 2–Deprem seçimi fazla etkilemedi 3–Terör ihtarları seçmenlerde yankı uyandırdı 4–Oylama özgürdü fakat adil değildi (devletin tüm imkanları ve medya gücü Erdoğan lehineydi) 5–Erdoğan artık ekonomik sıkıntılarla yüzleşmek zorunda. Bu son başlıkla müellif, iktisatla ilgili süreçlerin bundan sonra Türkiye için en kıymetli husus olacağının altını çiziyor.
Dikkat çektiği bir öteki konu da Erdoğan’ın kampanyası sırasında iktisat siyasetlerini değiştirmeyi planladığına dair hiçbir işaret vermemiş olması! Hubbard’a nazaran Erdoğan yeni periyoda bir kur krizi yahut resesyon riskine karşı elinde çabucak hiç cephane kalmadan giriyor. Bunlarla başa çıkabilme konusunda ise, Batı’nın Erdoğan’a ne kadar yardımcı olacağını kestiremediğini söylüyor. Artık Erdoğan’ın “oyun oynarken” (dış siyasette atak sırası ona geldiğinde) daha fazla dikkat edeceğini düşündüğünü belirtiyor. Yeniden de Erdoğan’ın elinde “Putin dostluğu”, “sığınmacılar kartı” ve “savunma sanayi yenilikleri” olduğuna dikkat çekiyor.
· İngiliz gazetesi The Guardian’da Ortadoğu muhabiri ve uzmanı Ruth Michaelson, Erdoğan’ın “bölerek, ayrıştırarak” iktidarını sürdürme alışkanlığına devam edeceğini argüman ediyor. Batının ve özgür dünyanın bunu daha ne kadar tolere edeceğini soran muharrir, sert ve baskıcı prosedürleriyle bazıları için “karizmatik” bazıları için de “otokrat” görünen Erdoğan’ın Batı dünyasında “mecburi ortak” olarak görülmeye devam edeceğini söylüyor. Yani, ona karşı gösterilen “sempati”nin bir çeşit mecburilik hali olduğunu öne sürüyor.
· The Financial Times’ın editoryal şurası seçim sonuçlarına ait yayınladığı yazının başlığını; “Türkiye iktisadı ve demokrasisi için dertli bir gelecek”, biçiminde kullanmış. Recep Tayyip Erdoğan’ın seçim zaferinin tadını çıkarmak için çok az vakti bulunduğuna dikkat çekilen yazıda, şu kıymetlendirme yapılmış; “Erdoğan’ın siyasetleri, batılı müttefiklerle hengame etme eğilimi ve otoriterliğe yanlışsız kaymasıyla birleşince, çok gereksinim duyulan parayı sağlayabilecek yabancı yatırımcıları uzun vakit evvel korkuttu. Bu sürdürülebilir değil. Devletin lirayı savunacak kaynakları tükeniyor. Erdoğan’ın şahsi takıntılarını bir kenara bırakması, konvansiyonel para siyasetine dönmesi ve devlet kurumlarına yine prestij kazandıracak önemli adımlar atması gerekiyor”.
FT için Türkiye Batı’da pek çok açıdan güvenilmez bir ülke. Erdoğan’ın bu algıyı değiştirecek radikal bir değişime gitmesi gerektiği vurgulanıyor. Lakin bununla ilgili umut verici bir işaret olmadığına dikkat çekiliyor. Yazı şöyle sona eriyor; “Rotası ne olursa olsun, Türkiye kaygı verici derecede fırtınalı sulara girme riskini almış görünüyor!”
· Seçim sonuçlarına ait CNN’in internet sayfası için bir yazı kaleme alan, sıklıkla bu yayın kuruluşunda görüşlerine yer verilen tarihçi akademisyen Prof. Ruth Ben-Ghiat (Mussolini – Güçlü Adamlar ve Çağdaş Faşizm isimli kitabıyla “best seller” olmuş bir uzman) Erdoğan’ın tıpkı Putin üzere “sürekli kazanan bir sistem” kurduğunu argüman ediyor. Batı’nın bir otokratla nasıl konuşması gerekiyorsa Erdoğan’la da bu halde irtibat kurması gerektiğini belirtiyor. Seçimleri yasama, yürütme ve yargı üzerinde kurduğu baskı ve en çok da inhisar haline dönüştürdüğü medya sayesinde kazandığını, öne sürerek buna karşın Erdoğan’a ülke nüfusunun yarısının oy vermediğini hatırlatıyor. Açık bir önerisi yok müellifin ancak seçim öncesi The New York Times için bir yazı kaleme alan CNN International’ın ünlü “uluslararası münasebetler uzmanı” Fareed Zakaria üzere o da, işbirliği yapılması halinde Erdoğan’ın “iyice denetimden çıkacağı” ve “haddini aşacağı” uyarısı yapıyor.
· İsrail’in önde gelen gazetelerinden Haaretz’in editoryal konseyinin yayımladığı yazının başlığı; “Muzaffer bir Erdoğan artık daha evvel görülmemiş krizlerle yüzleşecek”, formunda. Erdoğan’ın İsrail tarafından yeterli tanındığı belirtilen makalede, bilhassa Türk dış siyasetinde sürpriz değişimler beklenmediğinin altı çiziliyor. Erdoğan’ın ekonomik krizle meşgul olacağı vurgulanıyor ve Türkiye’nin sıkıntı bir periyoda girdiği öne sürülüyor. Yazı şu cümleyle sona eriyor; “Türk demokrasisi, son derece gergin olmasına karşın, otoriter rejime bir beş yıl daha vermeyi seçti. Yalnızca en düzgününü umabilir ve sabırla beş yıl daha bekleyebiliriz.”
DÜNYA BAŞŞEHİRLERİNDE YENİ ERDOĞAN DEVRİNE HAZIRLIKLAR NASIL YAPILIYOR
Bu mevzudaki birinci işaretler başlangıç noktası olarak “yoğun tebrik trafiği” üzerinden ele alınabilir. Erdoğan’a adeta yağmur üzere yağan tebrik bildirileri, ağır telefon trafiği, toplumsal medya sayesinde bildirilerini kamuoyuna her zamankinden daha süratli bir biçimde duyuran dünya başkanlarının “olağanüstü sürati” Erdoğan’ın “önemli bir global lider” olarak değerlendirildiğini gösterdi. İletilerin içeriği ve başkanların Erdoğan’a ulaşma müddetleri bize önümüzdeki periyoda ait birtakım ipuçları veriyor.
Erdoğan’ın Ortadoğu’da muteber bir önder olduğu aşikar. Birinci kutlama iletisinin Türkiye’nin son yıllarda Ortadoğu’daki en yakın müttefiklerden biri haline gelen Katar’ın Buyruğu Pir Temim bin Hamad Al Thani’den geldiğini hatırlatalım. “Sevgili kardeşim Recep Tayyip Erdoğan” diye hitap eden Al Thani, “Zaferinizi tebrik ederim” diyordu. Türkiye’nin ağır dayanak verdiği KKTC, Azerbaycan, Libya, Filistin üzere dost ülkelerin yanı sıra ilgilerini yine güzelleştirdiği BAE, Suudi Arabistan ve Mısır üzere ülkelerden de tebrik bildirileri seçim gecesi geldi. Mısır Devlet Lideri Abdülfettah el Sisi bile “destek” açıkladı. Bu bildiriler birebir vakitte kelam konusu ülkelerle bağlara atılan “yeni formatın” olumlu sonuçlar verdiğine yönelik bir işaret, olarak kıymetlendirilebilir.
Avrupa’dan birinci tebrik ise Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’dan geldi ve onu başka AB temsilcileri ve ülkelerinin başkanlarının bildirileri izledi. Türkiye’yi sık sık eleştiren ülke önderlerinden biri olan Macron, “Fransa ve Türkiye’nin birlikte üstesinden geleceği büyük sınamalar var. Lider Erdoğan ile birlikte ilerlemeye devam edeceğiz” diyordu. Başka AB ülkeleri de emsal işbirliği iletileri verdiler.
AB ile münasebetler yıllardır inişli-çıkışlı, ite kaka ilerliyor. İnsan hakları ve özgürlükler konusunda Türkiye’yi eleştirmekten çekinmeyen AB ülkeleri, tıpkı vakitte mülteci mutabakatı nedeniyle yükünü hafiflettiği gerekçesiyle Ankara ile “iyi ilişkiler” arayışında. Münasebetiyle Erdoğan üzere “bildik bir siyasi aktör” ile “yola devam etmek” Avrupa’nın çıkarlarından yana bir gelişme olabilir. Bu kıymetlendirme, Avrupa başekntlerini düzgün bilen uzmanların ortak görüşü.
ABD’den başşehir Washington’dan birinci tebrik eski lider Donald Trump’tan geldi. Trump, Erdoğan için “Önem ve saygınlığını yükselttiği ülkesini ve halkını nasıl sevdiğini birinci elden gördüm” vurgusuyla zaferini kutladı. ABD Lideri Joe Biden daha sonra tebrik bildirisi açıkladı. Malum Biden’ın kendisi seçilmeden evvel söylediği “Erdoğan’ı darbeyle değil, seçimle değiştireceğiz” kelamları hafızalarda yer etmişti. Fakat seçim kampanyası devrinde ABD idaresi, “Kim seçilirse onunla çalışacağız” diyerek istikrarlı gitmeyi tercih etti.
Biden’ın Erdoğan’ı telefonla arayarak görüşmesi farklı bir başlık halinde değerlendirilmeli. Lakin bu noktada görünen o ki Türkiye’ye verilmesi beklenen/istenen F-16’lar artık İsveç’in NATO üyeliği kuralına bağlanmış durumda. Türkiye ABD’den 40 adet F-16 Blok 70 uçağından satın almak için müracaat yapmıştı. Ayrıyeten bu müracaatta (teklifte) TSK envanterinde bulunan 80 adet F-16 Blok 50 uçağı için modernizasyon kiti tedarik edilmesi de vardı. Modernizasyon kitleri teklifi Lider Biden’ın onayından geçse de Kongredeki Türkiye karşıları nedeniyle süreç uzuyor ve sonuçlanmıyor. Yeniden de iki ülke ilgilerinin pragmatik bir çerçevede ilerleyeceğini öngörmek mümkün.
Bu ortada, Türkiye’den 11-12 Temmuz’da Litvanya’nın başşehri Vilnius’ta yapılacak NATO Tepesi’ne kadar İsveç’in ittifaka üyeliği için olumlu bir karar alması bekleniyor. Erdoğan’ın bu adımı atacağı tarafında Washington’da bir beklenti oluşmuş durumda. Lakin Ankara’nın F-16’larla birlikte el yükseltip F-35 projesine dönüş ya da ön ödeme olarak verdiği 2 milyar dolar civarındaki paranın tahsili konusunda Biden İdaresine baskı yapması da ihtimal dahilinde.
Türkiye bilindiği üzere Ukrayna krizinde uzlaştırıcı bir yaklaşım izlemeyi tercih ederek esir takası, tahıl muahedesi üzere hususlarda “sorun çözücü” olarak öne çıktı. Ukrayna’ya satılan SİHA’lar değerli muvaffakiyet sağlarken Türkiye, sivil Rusların Batı’ya açılan kapısı oldu. Kılıçdaroğlu’nun tersine Erdoğan, “Dostum Putin ile yola devam” iletisi verdi. Münasebetiyle bu iki ülke önderinin Erdoğan’ı birinci kutlayanlar ortasında yer alması sürpriz olmadı. Erdoğan savaşan bu iki ülkeyle bağlarını istikrarda yürütmeyi başaran tek NATO ülkesi pozisyonunda ve bunu Erdoğan’ın şahsen devreye kurarak yönettiği “lider diplomasisine” borçlu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Venezuela’dan Somali’ye Pakistan’dan Taliban’a farklı kesitlerden Batı’ya karşı “dik duruşundan” dolayı de dayanak buldu. Batı ile sorun yaşayan Venezuela başkanı Nicolas Maduro “Yaşasın Türkiye” diye tweet attı. Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif, “Erdoğan, mazlum Müslümanlar için bir güç sütunu” dedi. Doğrusu, dünyada, çok farklı ülke ve kısımlardan böylesine yakın alaka ve teveccüh gören önder sayısı hayli az. Erdoğan bunu başarabilmiş nadir isimlerden biri.
Yeni devirde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dış siyasette izleyeceği istikamet geçmişte izlediğinden çok farklı olmayacaktır. Fakat, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik dar boğaz ve global rekabetin dayattığı zorunluluklara bağlı olarak “komşularıyla daha az sorunlu”, masa diplomasisine daha fazla mesai ayıran bir eğilim ortaya çıkabilir. Atayacağı Dışişleri Bakanı kim olursa olsun en son kararları Erdoğan’ın aldığı unutulmamalı. Bu yüzden, dış siyasette iddia ve beklentileri kesin tabirlerle lisana getirmek mümkün görünmüyor.
Tek gerçek şu ki Batı, Türkiye hesaplarını yaparken, Erdoğan’ın “eli bükülemeyen lider” pozisyonunu kabul ederek yola çıkması gerektiğini artık güzel biliyor.
