13’üncü yüzyılda Anadolu Selçuklu Hükümdarı 1’inci Alaeddin Keykubad tarafından yaptırılan Antalya’nın tarihi simgelerinden Yivli Minare’nin sarsıntıya karşı dayanıklılığının araştırılması için AÜ Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Anabilim Kısmı’nda yüksek lisans çalışması yapıldı.
Çalışmada, Yivli Minare’nin sarsıntıya karşı dayanıklılığı analitik olarak incelendi. Yapının dinamik parametrelerinin belirlenebilmesi için deneysel çalışma (ivme ölçüm çalışmasına bağlı yapı periyod tayini) yapıldı.
Yivli Minare’nin tarihi eser olmasından ötürü materyal dayanımı deneysel olarak belirlenemeyen çalışmada, yapıda meydana gelen gerilme bedelleri literatürdeki misal çalışmalarla karşılaştırıldı.
Bu çalışmalara nazaran yapının basınç ve çekme gerilme bedellerinin literatürdeki limitlerin üzerinde olduğu kanaatine varıldı. Ayrıntılı 3 boyutlu model üzerinde deneysel araştırmalardan elde edilen datalar doğrultusunda, Yivli Minare’nin 35 santimetre güneye yanlışsız yatık olduğu ve yükseldikçe ekseninden kaydığı belirtildi. Çalışmada, Yivli Minare’ye ilişkin güçlendirme projelerinin hazırlanarak çabuk formda uygulanması gerektiği sonucuna varıldı.
“HAFİF GÜNEYE YATMA KELAM KONUSU”
AÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Kısmı Öğretim Üyesi ve Zelzele Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Ramazan Özçelik, çalışmayla ilgili bilgi verdi.
Antalya’nın tarihi simgesi Yivli Minare’nin imalinin yüzyıllara dayandığını anlatan Prof. Dr. Özçelik, “Zamanla birlikte Yivli Minare’nin kimi kısımlarında hasarlar, birtakım kısımlarında hafif güneye gerçek yatmalar kelam konusu. Hasebiyle bu tarihi eser yapısının önümüzdeki yüzyıllarda hayatını devam ettirebilmesi için önemli çalışmaya, tahminen de güçlendirmeye gereksinimi var. Biz Akdeniz Üniversitesi olarak daha evvel bir yüksek lisans tezimizde buraya ivme ölçer yerleştirdik. Bu tıp yapılarda en büyük külfet, tarihi eser yapılarının materyal modellerini ve dayanımlarını bilmiyoruz. Tarihi eser olduğu için buradan örnek almamız mümkün değil. İvme ölçerden elde ettiğimiz dönem verisiyle birlikte binanın kestirimi olarak zelzeleye karşı sağlam olup olmadığının tahlillerini yaptık. Yaptığımız bu birinci çalışmada, maalesef Yivli Minare’nin Antalya’da beklenen bir sarsıntıda yıkılmasının kelam konusu olduğunu gördük” dedi.
ÜNİVERSİTE LABORATUVARINDA YİVRİ MİNARE İÇİN GEREÇ ÜRETİLECEK
Prof. Dr. Ramazan Özçelik, kaba bir çalışmayla son sonuca ulaşmanın çok yanlışsız olmadığını belirterek, Akdeniz Üniversitesi’nin açmış olduğu bir altyapı projesine, proje önerisi olarak bu çalışmayı sunduklarını söyledi. Prof. Dr. Özçelik, “Eğer desteklenirse bunu yapacağız. Daha evvelki onarım çalışmalarında tarihi eserimizden alınmış küçük numune parçacıkları ve bunların kimyasal özellikleri var. Üniversitedeki laboratuvarımızda tıpkı kimyasal özelliğe sahip materyalleri üreterek Yivli Minare’nin bir kesimini burada modelleyerek test edeceğiz. Testlerden elde ettiğimiz datalarla minareye ilişkin en yanlışsız simülasyonu yaparak zelzeleye güçlü olup olmadığını ortaya çıkaracağız. Sarsıntıya dayanıksızsa bu sefer minaremizin güçlendirilmesi için alternatif teknikler geliştireceğiz” diye konuştu.
DAYANIKLIKLIK SONUCU ORTAYA ÇIKACAK
Yivli Minare’nin ana bileşenlerinde 6-7 farklı materyal kullanıldığını belirten Prof. Dr. Özçelik, “Minarede zelzele esnasında farklı davranış gösterecek gereçler bulunuyor. Hasebiyle her bir gerecin dayanımı bizim için çok kıymetli. Yüksek lisans tezimizde minareden ivme alarak tek bir gereç düşünerek tek bir elastik model üzerinden bu minareye gelebilecek yaklaşık zelzele kuvvetini bulduk. Bu sarsıntı kuvveti hesabında çok büyük bir yanılma hissemiz yok lakin sarsıntı kuvvetinin karşısında materyal ne kadar güçlü bunu tam bilemiyoruz. Onun için proje teklifimizde biraz da materyalin üzerine yöneldik. Hasebiyle buradaki materyal dayanımlarını net olarak bulma bahtımız olursa gelecek zelzele kuvvetinin hesabı konusunda çok kahrımız yok. Gereç dayanımını tayin edebilirsek, sarsıntı kuvvetinin oluşturacağı gerilmelerle materyal dayanımını karşılaştırdığımızda sonuncu sonuç ortaya çıkacaktır” dedi. (
